De klinisch psycholoog / psychotherapeut is verplicht zich bij de uitoefening van zijn beroep te houden aan bepaalde regels. Deze staan in de Beroepscode voor Psychotherapeuten en in de Beroepscode voor Psychologen.  Verder heeft de overheid een aantal wetten tot stand gebracht, zoals de Wet BIG (Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg), de WGBO (Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst) en de WKCZ (Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector). In deze wetten zijn de rechten en plichten van hulpverleners en cliënten vastgelegd. De belangrijkste punten worden hieronder toegelicht:

De behandelrelatie
De therapie bestaat uit gesprekken met een deskundige hulpverlener: de psychotherapeut. Sinds april 1998 is het beroep van psychotherapeut wettelijk geregeld als basisberoep in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). De Wet BIG heeft tot doel de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen en te bewaken en (potentiële) consumenten van de gezondheidszorg te beschermen tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen. De Wet BIG bevat een aantal algemene voorwaarden met betrekking tot titelbescherming, registratie en tuchtrecht. In de beroepscode staat dat de psychotherapeut verplicht is zijn werk zorgvuldig te doen en met respect te behandelen. De psychotherapeut mag geen misbruik maken van zijn positie. De beroepscode gaat uit van een strikt beroepsmatig contact. Dat betekent bijvoorbeeld dat een seksueel contact tussen psychotherapeut en cliënt niet is toegestaan. Evenmin mag de psychotherapeut cadeaus aannemen die een klein bedrag te boven gaan. Zolang de behandeling plaatsvindt, mag de psychotherapeut geen overeenkomst met u afsluiten waarvan hij/zij voordeel zou kunnen hebben.

Geheimhouding van uw gegevens 
De psychotherapeut heeft een geheimhoudingsplicht tegenover derden. Hij/zij kan dus alleen met uw schriftelijke toestemming gegevens over u verstrekken aan bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij, een keuringsarts of Arbodienst. De psychotherapeut mag alleen in noodsituaties zijn geheimhoudingsplicht doorbreken, bijvoorbeeld als mensen in gevaar zouden komen. De psychotherapeut heeft geen toestemming van u nodig wanneer hij/zij over uw behandeling overleg wil plegen met collega’s. Deze collega’s hebben overigens ook een geheimhoudingsplicht. 

Recht op informatie
De psychotherapeut is verplicht u te informeren over wat hij denkt dat er met u aan de hand is. Hij/zij moet met u overleg plegen over het doel van de behandeling en de manier waarop dat doel bereikt kan worden. De psychotherapeut zal u ook vertellen hoelang de behandeling mogelijk gaat duren. Op grond van deze informatie geeft u toestemming voor de behandeling. De psychotherapeut zal ook het verdere verloop van de behandeling met u blijven bespreken. De psychotherapeut mag u alleen informatie onthouden, wanneer u daarvan ernstig nadeel zou ondervinden. Hij/zij moet daarvoor wel eerst overleg plegen met een collega. 

Uw dossier
De psychotherapeut bewaart uw gegevens in een elektronisch dossier [EPD]. Dit dossier is gekoppeld aan een Diagnose Behandel Contract. Gecodeerd en vanaf 1 juli 2009 gepseudonomiseerd komt uw diagnose uiteindelijk terecht bij verschillende controle instanties [ Dis, NZa, Vecozo] voordat de declaratie bij de zorgverzekeraar plaats heeft. In uw dossier worden diagnose, indicatiestelling, brieven van u en over u, alsook aantekeningen over de voortgang van de therapie electronisch opgeslagen. De psychotherapeut moet het dossier en het gegevensbestand zó inrichten dat geheimhouding van de inhoud en bescherming van de persoonlijke levenssfeer verzekerd zijn. U mag uw dossier inzien en fotokopieën maken. U hebt geen recht op informatie die vertrouwelijk is gegeven door anderen die, met uw toestemming, bij de behandeling zijn betrokken. Evenmin hebt u recht op inzage in de persoonlijke werkaantekeningen van de psychotherapeut. U mag wel iets aan uw dossier toevoegen maar er niets uithalen. Zo mag u bijvoorbeeld op- of aanmerkingen over de therapie toevoegen of kritiek over de manier waarop uw situatie is weergegeven door de therapeut. U hebt het recht uw dossier te laten vernietigen. U moet daar schriftelijk om verzoeken. Wanneer het gaat om psychotherapie van kinderen of om gezinstherapie, dan hebben ouders niet zonder meer het recht om het dossier van hun kinderen in te zien. 

Hoe handelt u wanneer u klachten heeft? 
Als u klachten heeft over uw psychotherapeut of de behandeling, dan kunt u die in eerste instantie het beste met uw psychotherapeut zelf bespreken. Mogelijk gaat het om misverstanden die in een gesprek opgelost kunnen worden. Wanneer het niet lukt om de gerezen problemen rechtstreeks met uw psychotherapeut op te lossen, dan kunt u contact opnemen met de klachtenfunctionaris van LVvP (De Landelijke Vereniging van vrijgevestigde Psychologen en Psychotherapeuten) voor de regio Zuid Holland Noord. Voor meer informatie daarover raadpleg https://lvvp.info.